11–20. децембер в истории

19.12.1686 Робінзон Крузо лишив остров, на котрум  пробыв 28 рокув по тому, што розбив ся на морю (як  пише Даніел Дефо).
12.12.1766 (01.12 Юл.кал.) в родовум маєтку  Знаменскоє Казанськой ґубернії (дн. Оренбурґська  область) родив ся Николай Михайлович Карамзин  (†1826), руськый историк, писатель и реформатор  языка, чия литературна творчость в духу  сентіменталізма очевидно послужила приміром  Александру Духновичови в повісти Милен и Любица.
16.12.1775 родила ся Джейн Остін (†1817),  анґлійська реалістична сатірична писателька, чиї  творы днесь сут повинным читанём про вшиткы  училища Великой Брітанії.
13.12.1784 умер Самуел Джонсон (*1709),  літературній крітик, поет, лексикоґраф, автор  первого анґлійського словника (1755).
20.12.1790 у Малахові Ярославськой ґубернії родив  ся Євґраф Філомафітськый (†1831), ученый,  писатель, єден из зачинателюв украинського  новинарства; абсолвовав Харьковськоє Всеучилище,  пак быв там професором історії, землепису,  статістикы; быв єден из редакторув первого на  Украинї журнала Украинский Вестник.
12.12.1792 (01.12 Юл.кал.) у Санкт-Петербурґу у  віку 45 рокув умер Денис Иванович фон Візен (von  Wiesen; *1745), отець руськой бытовой комедії.
13.12.1797 в Дюсселдорфу родив ся Гайнріх Гайне  (†1856), нїмецькый поет и писатель; межи  нїмецькыма авторами вун потовмаченый на майбулше  языкув; в часї націзма книгы Гайне спалили.
18.12.1803 у Ваймару умер Йоган Ґотфрід Гердер  (*1744), нїмецькый філозоф історії, поет, што мав  великый вплыв на розвуй націоналных двигань; року  1963 заложили награду Гердера, котру Віденськоє  всеучилище дає рочно научникам и умілцям Восточной  и Южной Европы, што значно прислужили ся до  формованя наукы, културы и общества.
20.12.1807 у селї Верко под Перемышлём родив ся  отець Йосип Лозинськый (†1889), народописник,  языкознатель, писатель, фолклоріста, публиціста,  автор ґраматикы руського языка и зберькы  украинськых свальбовых співув «Ruskoje Wesile»  (латинков); закладатель народных школ.
  у Паріжу родив ся Алфред де Мюссе  (Musset, †1857), французськый романтичный поет.
15.12.1814 у Невицькум умер Иван  Югасевич-Склярськый (*1741, Прикра, Пряшовщина),  кантор и староста села Невицького, зберач народных  співанок и пословиць; часть ёго зберькы  опубликовав Иван Панькевич (1946) и Євґен  Недзільскый (1955).
16.12.1818 в Дубровнику родив ся Матія Бан  (†1903), сербськый поет.
12.12.1821 родив ся Ґустав Флобер (Gustave  Flaubert, †1880), французськый писатель, отець  реалістичного романа (Панї Боварі, Саламбо).
17.12.1830 в Паріжу родив ся Жул де Ґонкур  (Gonсоurt; †1870), французськый писатель, котрый в  литературї выступав вєдно з братом Едмоном  (1822–1896).
11.12.1834 у Відню умер Іоан Фоґарашій (*1786),  парох ґрекокатолицькой церьковли с. Варвары у  Відню (1814–1834), автор первого описа  пудкарпатськых русинськых діалектув (1827) и др.  історичных и філолоґічных робот.
14.12.1840 (2.12 Юл.кал.) в Клїщинцях Полтавськой  ґубернії родив ся Михайло Старицькый (†1904),  украинськый поет, прозаик, драматурґ, актер,  режісер, товмач.
15.12.1848 у віку 36 рокув у Санкт-Петербурґу на  гертику умер Євґен Павлович Гребінка (*1812),  украинськый поет, байкарь и писатель, якый писав  также по руськы; ёго славу зачали байкы:  Малороссійскія присказки (1834); автор текста  романса Очи чёрныя.
19.12.1848 умерла Емілі Бронте (Brontё, *1818),  англійська писателька, авторка романа Бурёвы верхы  (1847).
13.12.1849 в Хустї умер Василь Довгович (*1783),  член Мадярськой Академії Наук, русинськый поет,  якый писав по латинськы и по русинськы.
14.12.1856 у Пакостові, округ Стропков, родив ся  Иван Кызак (†1929), сященик, хормайстер,  русинськый писатель, педаґоґ, автор учебникув,  котрый активно хосновав народный язык в  літературї.
15.12.1859 в Білостоку Ґродненськой ґубернії  Російськой імперії родив ся Лазарь Маркович  Заменгоф (Лейзер Леві Заменгоф, Ludwik Lejzer  Zamenhof, Ludoviko Lazaro Zamenhof; †1917),  дохтор-очарь, лінґвіста, котрый створил  межинародный майстровый язык есперанто и  опубликовал свою роботу 1887 року.
16.12.1859 в Берлину умер Вілгелм Карл Ґрімм  (*1786), нїмецькый писатель, казкарь, фолклоріста,  лінґвіста, академик.
19.12.1860 (7.12 Юл.кал.) в Занте, Ґреція, умер  Константин Серґеєвич Аксаков (*1817), руськый  публиціста, крітик, поет, из 6 роками моложым  братом Иваном великый пропаґатор и ідеолоґ  славянофілства; товмачив Ґете, Шіллера, Міцкевича.
19.12.1863 (07.12 Юл.кал.) во Великой Моштаници  пуд Беоґрадом родив ся Светолик Ранкович (†1899),  сербськый писатель реаліста, што товмачил также  Достоєвського, Короленка, Толстоя и Турґенєва.
19.12.1863 в Ліптовськум Янї родив ся Ян Чаяк ст.  (†1944), словацькый писатель Войводины.
15.12.1864 пудписаный Устав Літературного Общества  с. Василія Великого руков єпископа мукачовського  Василія Поповича и єпископа пряшовського Йосифа  Ґаґанця.
11.12.1867 у Пешту умер Кароль Берці (*1821),  писатель, публіціста, товмач, дописный член МАН  (1859), котрый заложив первый ловецькый журнал у  Мадярщинї, Листы из круга вадаскы и ловецтва  (1857); товмачив Дікенса и Пушкина.
20.12.1868 (08.12 Юл.кал) в Таґанроґу умер  59-рочный Нестор Василёвич Куколник (*1809),  руськый писатель, драматик и товмач, зачинатель  жанрув авантурного романа, историчной повісти и  драматичной поемы; быв сыном педаґоґа з  Подкарпатськой Руси В. Г. Куколника, позваного до  Росії.
13.12.1873 в Москві родив ся Валерій Брюсов  (†1924), руськый поет, прозаик, драматик, товмач,  крітик и літературознатель, зачинатель сімволізма;  найбулшу заслугу має в розвою формы руського  стиха.
11.12.1885 в Кунковицях Злінського края родив ся  Антонін Гартл (†1944), чешськый літературознатель,  новинарь и товмач, автор ряда книг о літературї  Подкарпатськой Руси, первой антолоґії русинськой  літературы, статий о языку и културї Русинув.
16.12.1885 у Сараєві зачав выходити літературный  часопис Босанска Вила, котрый пропаґовав  сербсько-горватськое културноє єдинство; ходив до  1914 рока, коли быв заказаный австро-угорськыма  властями.
17.12.1887 родив ся Йозеф Лада (†1957), чешськый  малярь и дїтськый писатель, ілустратор Пригод  бравого вояка Швейка.
19.12.1889 в Мошовцях Жілінського края родив ся  Ладіслав Зґут (Zgъth; *1972), священик в Ердевику,  Войводина, поет, публіціста, словацькый  дольноземськый діалектолоґ.
11.12.1891 (29.11 Юл.кал) в Харьковї у віку 56  рокув умер Александр Афанасиевич Потебня (*1835),  вызначный руськый языко- и літературознатель.
18.12.1892 родив ся Микола Кулїш (†1937),  украинськый драматик, єден из закладателюв  модерной украинськой драматурґії, што активно  робив у роках 1920–1930 (театер Березіль); року  1934 вылученый из компартії за антіпартійні,  націоналістичні пєсы, пак у децембрї достав 10  рокув лаґру, додаточно му інкріміновали членство в  ОУН; 03.11.1937 росстріляный у лїсї пуд  Сандармохом у Карелії.
13.12.1893 родив ся Микола Хвилёвый (правд..  Фітілёв; †1933), украинськый писатель-новатор  (Путичкаші).
16.12.1896 у Кієві родила ся Варвара Ивановна  Чередниченко (†1949), украинська писателька, яка  зачала из дїточой книжкы Дзелень-бом (1915), што  выдержала 6 выдань; авторка історичных романув и  дїточой прозы, членка літературной ґрупы Плуг.
17.12.1897 у Паріжу у віку 57 рокув умер Алфонс  Доде (*1840), французськый прозаик и драматик.
16.12.1898 в Земянськуй Лїсковуй родив ся Ян Смрек  (†1982), словацькый поет.
12.12.1902 на высланю у Тобольску умер Павло  Грабовськый (*1864), украинськый поет; погребеный  подля тестамента побуч декабрістув; много товмачив  из руського, анґлійського, нїмецького,  французського.
13.12.1902 (30.11 Юл.кал.) в Одесї родив ся Євґен  Петров (правд. Катаєв; †1942), совєтськый  новинарь, прозаик и публиціста.
11.12.1903 в Празї умер Мартін Гаттала (*1821),  словацькый высокошколськый педаґоґ, теолоґ и  лінґвіста, реформатор штуровськой словакчины.
17.12.1903 родив ся Ерскин Колдвелл (Erskine  Caldwell; †1987), америцькый писатель, што писав о  худобстві, расізму и соціалных проблемах южных  штатув; в часї войны быв кореспондентом в СССР и  написав серію книг о туй войнї.
12.12.1904 в Ліптовськум Янї родив ся Ян Станіслав  (†1977), словацькый языкознатель, чоловый  славіста, имня котрого носит Славістичный інстітут  САН.
12.12.1905 (29.11 Юл.кал.) в Бердичову родив ся  Василь Семенович Ґроссман (†1964), руськый  писатель, автор романа Жизнь и Судьба; року 1952  выйшла перва книга ділоґії (За Правое Дело) з  купюрами, а року 1956 без купюр; завершеный  рукопис другой книгы, о Сталінґрадськуй битві, быв  заарештованый року 1960, и Михаил Суслов, ідеолоґ  компартії повів, же напечатає ся не скорше, ги за  200 рокув; но стало ся иншак: року 1974 фотокопія  романа трафила на Запад и напечатана у Швайцу  року 1980, а в СССР року 1984 в журналї Октябрь.
20.12.1905 (7.12 Юл.кал.) в Кієві у родинї  професіоналных револуціонерув родила ся Галина  Серебрякова (рож. Бык-Бек; †1980), руська  писателька, у віку 14 рокув вступила до  комуністичной партії и участковала у домовуй  войнї; абсолвовала медицину на Московськум  Всеучилищу и стала на новинарську дорогу; достала  знатости книгов Женщины Французской Революции;  была репресована и на 20 рокув выбита из тору  нормалного живота и літературы; єї популарні  книгы: Юность Маркса, Похищение огня; Прометей.
18.12.1906 у селї пуд Мішколцом, у фамілії  худобного жидувського кантора родив ся Золтан Зелк  (†1981), мадярськый поет, писатель; до школы  ходив у Мішколцу, айбо не выходив; зачав писати;  року 1937 арештовали го яко комуністу, но по  протестах писателюв пустили го; у войнї быв у  роботнум таборї на Украинї, но пережив здоровый;  быв комуністичным писателём на службі режіма,  доставав награды; в роках 1952–1956 робив дїточый  часопис Малый бубнарь; пуддержав револуцію року  1956, за што року 1957 быв засуженый на три рокы;  выйшов по пувдруга роках по амнестії, в октовбрі  1958; о тыждень умерла му жона, а на другый день и  мати; по траґічнум перелому живота у творчости  писателя настає нова доба.
20.12.1906 первый раз выдали у товмаченю по руськы  Кобзарь Тараса Шевченка.
19.12.1907 у Корытнянах родив ся Микола (Михайлув)  Лелекач (псевдо: Леми Мишилко; †1975),  лїтературознатель и бібліоґраф Пудкарпатя.
17.12.1908 в Ліптовськуй Порубцї Жілінського края  родив ся Фердінанд Ґабай (†1974), педаґоґ,  словацькый прозаик и товмач.
17.12.1908 у Харькову родив ся Юрій Владимирович  Шевелёв (псевдо: Юрій Шерех; †2002), славіста,  языкознатель, історик украинськой літературы,  літературный и театралный крітик; професор  украинського и руського языкув на всеучилищах у  Лунду, Швеція, и Гарвардськум, ЗША, професор слав.  філолоґії Колумбійського всеучилища, ЗША,  презідент Украинськой Слободной Академії Наук у  ЗША, лавреат Державной Шевченковой Премії за  студії з укр. языка; Шевелёв казав, же называти  язык бачванськых Русинув украинськым тото  шаленство.
18.12.1908 у Росішцї Раховського округа родив ся  Микола (Андріюв) Грицак (†1979), гуцулськый  словникарь; ёго неопубликованый словник на 250  тысяч гасел по смерти автора быв одкупленый од  вдовы и находит ся в АН Украины, в ограниченум  доступі.
18.12.1909 у Чіллагедю под Будапештом умер Само  Цамбел (Samo Czambel; *1856), словацькый  языкознатель и товмач.
11.12.1911 в Кайро родив ся Наґіб Махфуз (†2006),  еґіпетськый романіста, драматик, сценаріста,  первый арабськый Нобелув лавреат за літературу  (1988).
15.12.1914 быв заказаный австро-угорськыма  властями літературный часопис Босанска Вила,  котрый пропаґовав сербсько-горватськое културноє  єдинство и выходив од 1885 рока.
16.12.1917 в Майнгеду, графство Сомерсет, родив ся  Артур Кларк (†2008), анґлійськый писатель научной  фантастикы, футуролоґ, автор высше 100 книг.
11.12.1918 у Кысловодську родив ся Александр  Ісаєвич Солженїцин (†2008), руськый писатель,  Нобелув лавреат (1970).
12.12.1918 в Поніках Бансько-Быстрицького края  родив ся Штефан Жарый (†2007), словацькый  писатель, надреаліста.
19.12.1919 родив ся Микола Лукаш (†1988),  вызначный украинськый товмач красного писемства,  якый знав 18 языкув; из властных творув,  «шпигачок»: «Наша Армія Червона // не стоїть коло  кордона, // за кордон іде. // Це трудящих  українських // проти польських, проти фінських //  партія веде.» (пародія на Тычину); «Як добре, що  на світі є Москва – // всі голоси, падлюка,  забива» (за радіові приглушовачі); «У сусіда хата  біла, // бодай би згоріла. // У сусіда жінка мила,  // бодай би здуріла» (назва: Українська  філософія).
12.12.1920 у Чоповцях, Мукачовщина, родив ся Семен  Панько (†1976), русинськый писатель.
18.12.1921 у Хустї родив ся Яромір Горжец (†2009),  новинарь и поет, актівіста чешського Общества  Приятелюв Пудкарпатськой Руси.
17.12.1925 у Москві родив ся Константин Яковлевич  Ваншенкин (правд. Weinschenker; †2012), руськый  соцреалістичный поет и прозаик, майбулше познатый  як автор текстув популарных патріотичных и  патетичных співанок (Я люблю тебя, жизнь, Как  провожают пароходы и др.).
12.12.1928 в аілу Шекер, Кырґізія, родив ся Чінґіз  Айтматов (†2008), руськый и кірґізськый писатель  світовой славы.
12.12.1929 родив ся Джон Осборн (John Osborne;  †1994), анґлійськый драматик и сценаріста.
14.12.1929 во Велькум Ровнум Жілінського края  родив ся Мілан Ферко (†2010), словацькый прозаик,  поет, драматик, автор дїтськой и молодежной  літературы.
12.12.1940 у Руськум Керестурї родив ся Юліан  Рамач, лінґвіста, главный редактор двохтомного  сербсько-русинського словника (1995–1997).
13.12.1944 у темници НКВД по двох тыжднях мученя  умер на "сердцёву недостаточность" Иван Гарайда  (*1905), русинськый фаховый лінґвіста,  лексикоґраф, редактор.
13.12.1947 у Наґару, Пенджаб, Індія, умер Николай  Константинович Реріх (*1874), руськый малярь,  археолоґ, писатель, вандровник.
14.12.1957 умер Йозеф Лада (*1887), чешськый  малярь и дїтськый писатель, ілустратор Пригод  бравого вояка Швейка.
17.12.1957 у Вербасу родив ся Мирослав Сіладї  (†2012), ґрафичный дізайнер, новинарь, редактор  русинськых часописув и сайтув, автор сатіричных  повідок.
11.12.1958 в Празї умерла Гана Ґреґорова (рож.  Лілґова; *1885), словацька писателька, активістка  женського двиганя, жона Йозефа Ґреґора-Таёвського.
15.12.1958 в Руськум Керестурї родила ся Наталія  Дудаш, русинська писателька, літературознателька,  културна активістка.
14.12.1963 у Черкасах умер Василь Андріёвич  Симоненко (*1935), украинськый поет, новинарь,  дісідент; многі нелеґално выдані творы Симоненка и  доднесь офіціално не опубликованы; член КПСС од  року 1960.
15.12.1964 у Москві у віку 64 рокув умер Серґей  Иванович Ожеґов (*1900), лінґвіста, лексикоґраф,  автор высоко цїненого словника руського языка.
16.12.1965 у Сен-Жан-Кап-Ферра, Франція, умер  Віліам Соммерсет Моем (Maugham, *1874),  брітанськый писатель и драматик: Of Human Bondage  (1915), The Circle (1921).
20.12.1968 в Ню-Йорку умер Джон Ернст Стейнбек  (*1902), америцькый писатель, лавреат Нобела  (1962); в Совєтськум Союзї быв цїненый за  соціалный реалізм (Грезна гнїву, 1939).
11.12.1979 умер пудкарпатськый казкарь Андрій  (Степанув) Калин (*1908).
14.12.1990 у Нойшателу, Швайц, умер 69-рочный  Фрідріх Дюрренматт (Friedrich Durrenmatt; *1921),  швайцарськый нїмецькый писатель, майстер  псіхолоґічного детектива.
15.12.1994 в Харькові, Украина, умер 71-рочный  Борис Чичибабин (правд. Полушин; *1923), вызначный  руськоязычный поет Украины, што за свою творчость  быв высше 15 рокув преслїдованый при совєтськуй  власти; о сюй добі так писав: В чинном шелесте читален или так, для разговорца, глухо имя Чичибабин, нет такого стихотворца.
12.12.1999 в Іст Гемптон, Ню-Йорк, умер Джозеф  Геллер (*1923), америцькый писатель, автор  світовой славы сатиричного романа о войнї: Фінта  22 (Catch-22).
12.12.2002 у Кієві умер Николай Михайлович Амосов  (*1913), вызначный новатор украинськой  кардіохірурґії, автор 400 научных робот, руськый  писатель; академик УАН (1969), беспартійный Герой  Соцтруда (1973).
11.12.2010 у Новум Садї умер Владимиир Паланчанин  (*1953), новинарь, редактор, закладатель аґенції  Рутенпресс (2006), первой русинськой пресовой  аґенції.
15.12.2012 у Москві умер 86-рочный Константин  Яковлевич Ваншенкин (правд. Weinschenker; *1925),  руськый соцреалістичный поет и автор  автобіоґрафичных проз, майбулше цїненый и много  раз вызнаменаный, як автор текстув популарных  патріотичных и патетичных співанок.
19.12.2012 у Руськум Керестурї умер Владо  Костелник (*1930), русинськый писатель, новинарь и  публиціста, автор романа Бісерны дражкы.