21–31. марець в истории

22.03.1394 родив ся Улуґ бейґ, Мірза Могамед  (†1449), узбецькый астроном, математик, історик,  поет, пановник Самарканда.
22.03.1457 Йоганн Ґутенберґ у Майнцу напечатав  перву в світї книгу, котру знают яко Біблію  Ґутенберґа.
27.03.1472 умер Янус Панноніус (правд. Янош  Чезмицькый, *1434), мадярськый латиноязычный поет,  гуманіста, єпископ у Пейчу; што в зачатку быв  сторонник короля Матяша, пак став ёго противником  ёго політикы.
27.03.1592 у Тєшинї, Польша, у фамілії польского  ремеселника родив ся Юрай Трановськый (Tranoscius,  †1637), словацькый євангеличный фарарь и  вызначный бароковый писатель, автор по чешськы и  латинськы писаных духовных співанок; учив ся в  Нїмещинї и у Празї, служив у Празї, а од року 1629  и до смерти на Словакії; Траносціуса звыкли  называти славянськым Лутером; ёго співы хосновали  ся у службах на Чехах и Словаках онь до року 1992.
31.03.1631 в Лондону умер Джон Данн (John Donne;  *1572), проповідник и анґлійськый бароковый поет.
22.03.1684 родив ся славный енціклопедіста и  ученый 18. ст. Матвій Бел (Belius; †1749),  єванґеличный душпастырь, педаґоґ, літературо- и  языкознатель; од року 1714 лектор Пожоньской  єванґеличной ґімназії; од року 1718 первопастырь  Пожоньской Єванґеличной Церьковли, котрый пост  занимав 30 рокув; много прислужив ся модернізації  школства по цїлуй краинї, а также доднесь не  стратили цїну ёго роботы з історії и землепису:  Notitia Hungariae novae historico-geografica, з  котрой напечатана лем третина (2693 сторон).
25.03.1704 у Нейметуйвару родив ся Ференц Фалуді  (†1779), вызначный мадярськый ліричный поет и  прозаик епохы рококо.
25.03.1742 родив ся Василь Рубан (†1795), товмач,  етноґраф, выдаватель, потомок давного козацького  роду; року 1762, по абсолвованю Кієво-Могылянськой  Академії, зачав служити яко товмач при  Запорожськуй Сїчи; од року 1774 колежськый асесор  и секретарь князя Потемкіна, до кунця живота  дослужив ся до чина колежського радника; зробив  товмаченя по руськы з Овідія, Сенекы, Горація,  Лукіана; быв сполуавтор и редактор первого  руського товмаченя Верґіліовой Енеїды; мав  дакулько публикацій з історії Украины; написав  перву на Украинї народописну роботу – Описание  свадебных украинских простонародных обрядов.
27.03.1754 в Бановцях над Бебравов Тренчинського  края родив ся Юрай Рібай (†1812), словацькый  дольноземськый поет, лінґвіста, етноґраф,  публиціста.
21.03.1769 у Мішковцю родив ся Ґабор Дайка (Dayka;  †1796), мадярськый поет сентіменталіста; послїдні  рокы живота котрого перейшли в Унґвару (дн.  Ужгородї).
24.03.1785 в Борськум Мікулашу родив ся Ян Голлі  (†1849), словацькый класичный поет, што писав в  первуй словацькуй кодіфікації Бернолака.
25.03.1786 у Великых Комятах родив ся Іоан  Фоґарашій (†1834), парох ґрекокатолицькой  церьковли с. Варвары у Відню (1814–1834), автор  первого описа пудкарпатськых русинськых діалектув  (1827) и др. історичных и філолоґічных робот.
28.03.1811 у Беоґраду умер Димитрие Обрадович  (*1742), сербськый будитель, автор патріотичных  поезій, філозофськых и морално-поучных творув,  котрый первый зачав писати народным языком; в  монашестві мав имня Досітей; дебутовав выданым  твором "Животъ и приключенія Димитрія Обрадовича,  нареченога у калуґерству Досифтея, нимъ истимъ  списатъ и издатъ" (1783).
30.03.1820 в Крупинї Бансько-Быстрицького края  родив ся Андрей Сладкович (правд. Браксаторіс;  †1872), словацькый поет, публиціста, товмач и  літературный крітик.
22.03.1832 у Веймару у віку 82 рокув умер Йоганн  Волфґанґ фон Ґете (Goethe, *1749), нїмецькый поет,  романіста и драматик (Фауст).
24.03.1834 родив ся Вільям Морріс (William Morris;  †1896), анґлійськый поет, вытворный умілець,  соціаліста, автор соціалістичного романа-утопії  "Вісти ниодкы" (1890), в якум рисуе державу, в  котруй ся хоче жити, де радость труда е стімулом  про труд – як одповідь на утопию Америчана Едварда  Белламі "Позираючи назад, або рук 2000" (1888),  по думцї котрого настане ґлобалізація, а до труда  людей буде мусай принучовати.
23.03.1842 у Паріжу у віку 59 рокув умер Стендал  (правдиво: Marie-Henri Beyle; *1783), французськый  писатель, зачинатель реалізма, майстер  псіхолоґічної аналізы (Чорноє и білоє, Пармська  обытель).
28.03.1843 у Великум Семиклушу, Румынія, родив ся  Феликс Шкултети (†1890), священник, педаґоґ,  словацькый прозаик на дольных землях.
30.03.1844 родив ся Пол Верлен (†1896),  французськый поет, зачинатель імпресіонізма и  сімволізма.
26.03.1850 родив ся Едвард Белламі (Edward  Bellamy; †1898), америцькый соціалиста, автор  фантастичных утопичных повідань и романув о  будучности, з них найпознатшый "Позираючи назад,  або рук 2000" (1888), в котрум предвидїв  ґлобалізацію, пластиковы банковы карты, конзумное  общество, де до труда людей буде мусай  принучовати.
 31.03.1855 умерла Шарлота Бронте (Charlotte  Brontё, *1816), анґлійська писателька, авторка  романув Джейн Ейр (1847), Шерли (1849) и др.
23.03.1862 в Бачськум Петровци, Войводина, родив  ся Ґустав Маршалл-Петровськый (†1916), словацькый  прозаик, в чиих творах описаный живот Войводины и  еміґрації в ЗША.
30.03.1865 у Пряшові умер Александер Духнович  (*1803), будитель Русинув.
28.03.1868 (16.03 Юл.кал.) у Нижнум Новгороду  родив ся Максим Горькый (правдиво: Алексей  Максимович Пешков; †1936), руськый писатель,  закладатель соціалістичного реалізма; по  булшевицькум переворотї скрітиковав Ленина и пушов  до еміґрації на Кіпр (1921–1928), айбо пак вернув  ся, а року 1934 став у чоло Сполку Писателюв  Совєтського Союза, котрый створити была ёго ідея.
26.03.1870 у Тєшінї, Польща, умер Міхал Мілослав  Годжа (*1811), євангеличный священик, словацькый  будитель, поет и языкознатель.
27.03.1871 у Любеку родив ся Гайнріх Манн (†1950),  нїмецькый писатель, соціалістичного и  антіфашістичного стрему; быв популарный в  отцюзнинї, но мало познатый за границями, як  вшитка нїмецька култура, што была ізолована перед  Первов Світовов войнов; єден из немногых нїмецькых  писателюв выступив противником войны, котру  започала Нїмещина.
26.03.1874 родив ся Роберт Лі Фрост (†1963),  цїненый америцькый поет песімістичной візії світа,  четыриразовый лавреат Премії Пулітцера (1924,  1931, 2937, 1943); презідент Джон Ф. Кенеді ёго  попросив рецітовати верш "Дар навсе" на своюй  інавґурації (1961).
31.03.1876 у Враню родив ся Борісав Станкович  (†1927), вызначный сербськый писатель реаліста.
23.03.1877 у Руськум Керестурї родив ся Дюра  Біндас (†1950), културный роботник, редактор и  публиціста.
23.03.1881 родив ся Роже Мартен дю Ґар (†1958),  французськый писатель крітичного реалізма; як  професіоналный архіварь, выхосновав свої методы в  літературї и за роман Фамілія Тібо достав награду  Нобела (1937).
29.03.1881 в Білых Ославах при Станиславови родила  ся Марійка Підгірянка (правд. Ленерт-Домбровська;  †1963), русинська поетка, што в роках вершин  творчости 1919–1928 робила в Подкарпатськуй Руси.
30.03.1881 (18.03 Юл.кал.) в Севастополю родив ся  Аркадій Аверченко (†1925), руськый писатель,  сатірик, театралный крітик.
24.03.1882 у Кембріджу, Массачузетс, умер Генрі  Водсворт Лонґфеллов (Henry Wadsworth Longfellow;  *1807), америцькый романтичный поет (Пісня  Гаяваты, 1855).
31.03.1882 (19.03 Юл.кал.) в Санкт-Петербурґу  родив ся Корнїй Чуковськый (правдиво: Николай  Васильевич Корнейчуков; †1969), руськый писатель,  товмач, літературознатель, доктор філолоґії;  товмачив и украинськых поетув (зборник Молодая  Украина), составив дакулько руськых выдань  Шевченка, написав начерк о Шевченкови; лавреат  Ленинськой премії за твур о Некрасові; творы о  Чехові, Вітменови, майстерстві товмаченя, руськум  языкови, дїточї творы мали булше ги 20 перевыдань.
25.03.1883 родив ся Лесь Гринюк (†1911),  покутськый писатель, новинарь и товмач, печатав ся  пуд псевдонімом Вулшанськый, Олекса Якымович и  кріптонімом ЛГ; за ёго живота выйшов лем єден  зборник новел и начеркув – Весняні вечеры.
29.03.1885 в Суботици, Войводина, родив ся Дежев  Костоланї (†1936), поет, писатель, публиціста.
21.03.1887 у Новых Замках (Ершекуйвар) родив ся  Лайош Кашшак (†1967), поет, писатель и малярь,  вызначный мадярськый авантґардіста.
27.03.1887 в Лученци Бансько-Быстрицького края у  віку 36 рокув умер Коломан Баншелл (*1850),  євангеличный священик, словацькый поет,  літературный теоретик, прозаик и новинарь.
26.03.1892 умер Волт Вітмен (Walt Whitman, *1819),  америцькый поет, есеіста, новинарь, майстер  білого верша.
22.03.1895 у Кошицях родив ся Бейла Іллейш  (†1974), автор романув о Подкарпатськуй Руси:  Карпатська рапсодія (1939), Корольство Ґреґорія  Жатковича (1946).
25.03.1897 родив ся Єґіше Чаренц (правд. Єґіше  Сомонян; †1937), армянськый поет, прозаик и  товмач, закладатель модерной армянськой  літературы.
27.03.1899 в Чертїжнум, округ Межилаборцї, умер  Юлій Ставровськый-Попрадов (*1850), русинськый  поет, фолклоріста, публиціста.
29.03.1900 у Простєёві родив ся Їржі Волкер  (Wolker, †1924), чешськый поет прозаик и драматик  (Гость до дому, Чажка година); умер 24-рочный на  гертику; держат го за пролетарського поета, но  поправдї быв сын добрі плаченого банкового  урядника; перед смертёв лїчив ся в Татранськуй  Полянцї; вусям рокув по нёму умер на гертику и ёго  младшый брат.
24.03.1905 умер Жул Верн (*1828), починатель  научной фантастикы; єден из ёго романув «Замок у  Карпатах» (1892).
29.03.1905 у Будапештї у жидувськуй фамілії Рейх  родив ся Євґен (Єнев) Рейтев (†1943), мадярськый  писатель популарных у 1930-х роках шунд-романув  (Джімі До-Вух, Пан Ванек); закончив школу  театралных артістув, айбо таланта артісты не мав,  та зачав пробовати карьєру драматика, из добрым  успіхом; 21-рочный пушов за пригодами по Европі,  наяв ся до Французськой Леґії; повный зажиткув и  ідей, вернув ся до Пешту року 1930 и зачав писати,  з гумором и самоіроніёв, из своєфайтовым стілом,  выгадливо, и мав много читателюв; война и фашізм  поклали конець ёго роботї: в октовбрї 1942  фашістична новинка Egyedьl Vagyunk чудовала ся, же  хоть є Жид, а щи все є у Будапешту и щи все пише;  неодовго быв мобілізованый до робочого лаґру, де  о пару місяцюв умер од голоду и холоду, 38-рочный.
23.03.1907 у Фанчикові родив ся Андрій Кутлан  (†1950), будучый редактор новинок Недїля и Народна  Школа (1941–1944).
24.03.1910 в Суботици, Войводина, родив ся Дюла  Ортутай (†1978), етноґраф, автор ряда робот о  Русинах, записавшый и выдавшый товсту книгу  приповідок русинського приповідкаря Мигаля Федича  (1941).
26.03.1911 родив ся Теннессі Вільямс (†1983),  америцькый писатель (Трамвай желаня, 1947; Мачка  на роспеченуй бляшануй стрісї, 1955).
30.03.1912 умер Карл Май (*1842), нїмецькый  молодежный романіста, автор книг о  сївероамерицькых Індіанах (Вінету, Прятань  стріберного озера, Наслїдство Інкув и др.), из  котрых накрутили и великоуспішні філмы.
21.03.1913 в Луковдолу, Горватія, родив ся Иван  Ґоран Ковачич (†1943), горватськый писатель,  антіфашіста; чия поема Яма выдана року 1945 на  многых европейськых языках.
25.03.1914 умер 83-рочный Фредерик Містрал  (*1830), французськый поет и філолоґ, лавреат  Нобела (1904); во своих творах сохранив  провансалськый язык
28.03.1914 у Брнї родив ся Богуміл Грабал (†1997),  чешськый писатель, з котрого романув (Капріччіо  пивоварнї; Твердо контроловані потягы) накрутили и  філмы; по Гашеку и Чапеку майславнїйшый модерный  чешськый писатель.
29.03.1917 в Теребли на Пудкарпатю родив ся Андрій  Патрус-Карпатськый (†1980), лївицёвый писатель,  новинарь, товмач.
27.03.1921 в Сучанах Жілінського края родив ся  Рудо Моріц (†1985), педаґоґ, словацькый прозаик и  публиціста, автор літературы про дїтей и молодеж,  выдаватель дїточых часописув.
25.03.1925 в Саваннї, Джорджія, ЗША родила ся  Фланнері О'Коннор (†1964), америцька прозаичка юга  ЗША, майстриня новеллы.
30.03.1926 в Дольнуй Стредї Тернавського края  родив ся Войтєх Мигалик (†2001), словацькый поет и  товмач поезії.
21.03.1929 родив ся Юрій Мушкетик, майстер  модерной украинськой прозы, автор булше 10  романув, дакулькох повістий и зборникув повідань,  лавреат Шевченковой премії.
27.03.1929 в Мостару, Босна и Герцеґовина, родив  ся Славко Леовац (†2000), вызначный сербськый  литературознатель, літературный крітик, історик  літературы.
27.03.1931 в Орябинї теперішного  Старолюбовнянського округа родила ся Юстина  Матяшовська (†2018), до одданя Кіндёва, народна поетка и  писателька.
25.03.1935 у Фоґорашу родив ся Юрій (Семенув)  Чорі, переважно украинськоязычный писатель и  етноґраф, котрый выступає як єден з немногых  русинськых актівістув, поддержованых властями  Украины.
28.03.1936 родив ся Маріо Варґас Ллёса,  перуанськый писатель (Варош и псы).
28.03.1941 умерла Вірджінія Вулф (*1882),  анґлійська романістка и есеїстка, котра вчинила  величезный вплыв на літературу ХХ. столїтія, перва  выступивша з техников потока свідомости и  поетичным языком у романах.
29.03.1941 у Коцурї родив ся Сілвестер Д. Макаї,  учитель, русинськый поет, малярь, скулптор.
21.03.1942 у Черновцях умерла Ольга Кобылянська  (*1863), украинська писателька, феміністка; року  1894 заложила Товаришство Руськых Жон на Буковинї.
24.03.1942 в Устю Руськум, Лемковина, родила ся  Мирослава Хомяк, учителька, авторка учебникув про  русинськы школы, лексикоґрафка, активна участниця  кодіфікації лемковського варіанта русинського  языка.
28.03.1943 в Мартіну Жілінського края ся родила  Олґа Фелдекова, словацька прозаичка.
31.03.1948 у Празї умер Еґон Ервин Кіш (Egon Erwin  Kisch; *1885), чешсько-нїмецькый писатель и  новинарь.
29.03.1949 Закарпатськый областный суд засудив на  25 рокув лаґрув ґрекокатолицького сященика Дмитра  (Миколаёва) Поповича, русинського писателя, што  писав повіданя, дїточу и дідактичну христіанську  літературу, учебникы про семінарії, за то, же не  зрюк ся своёй віры и не хотїв перейти на  православіє.
22.03.1950 умер Рафаел Вівіані (*1888),  таліанськый драматик, актер и режісер; єдного из  зачинателюв модерной реалістичной драматурґії; быв  гоненый фашістами.
29.03.1951 в Златых Моравцях Нїтрянського края  родив ся Ян Тужинськый, вызначный словацькый  прозаик и есеіста.
24.03.1969 у Новуй Ґрадішцї умер Илько Крайцар  (*1900), адвокат, културный роботник, публиціста.
26.03.1977 в Пєщанах умер Иван Стодола (*1888),  дохтор, словацькый драматик и автор мемоаровых  книг.
22.03.1978 у Будапештї у віку 67 рокув умер Дюла  Ортутай (*1910), мадярськый народописник, автор  многых студій о Русинах, записавшый и выдавшый  товсту книгу приповідок русинського приповідкаря  Мигаля Федича (1941).
28.03.1981 в Москві умер Юрій Валентинович  Тріфонов (*1925), совєтськый писатель, сын  елітного совєтського чиновника, якый мав на очох  живот совєтськой еліты и в своих творах (Дом на  набережнї, Час и місто) описує судьбу  інтеліґенції в сталінськых часах.
21.03.1983 в Бачськум Петровци умерла Анна Маєрова  (*1923), учителька в Селенчи и Бачськум Петровци,  дїточа писателька, авторка учебникув, редакторка  дїточых часописув.
26.03.1984 в Ерду умер Золтан Чука (*1901),  мадярськый писатель Войводины, товмач, историк  югославськой литературы.
26.03.1984 у Беоґраду учинив самогубство Бранко  Чопич (*1915), популарный  босансько-герцеґовинськый писатель.
26.03.1992 у Монтреалу, Канада, у віку 64 рокув  умер Юліан Колесар (*1927), малярь, русинськый  поет и етноґраф.
28.03.1994 в Паріжу умер Евґен Іонеско (Eugene  Ionesco; *1909), румынського рода французськый  драматик театра абсурда (Лыса співачка).
27.03.1995 у Братіславі умерла Марґіта Фіґулі (в  малж. Шустрова; псевда: Морена, Олґа Морена;  *1909), словацька писателька, представителька  натурізма.
27.03.2006 у Кракові умер Станіслав Лем (*1921),  світовой славы полськый жидувського роду писатель  фантастикы; депортацію обминув дякуючи фалшивым  леґітімаціям; выштудовав дохторськый фах на  Яґеллонськум всеучилищу; зачав писати од року  1946; творы богаті гумором и языком; потовмаченый  булше як на 40 языкув; «передповів» ґлобалну  інформаційну сїть, клонованя, віртуалну реалность.
23.03.2016 во віку 59 рокув умер Владимир Танчинець  (*1956), русинськый поет, писатель.

30.03.2021 во віку 89 рокы умер Павел Стефановскый (*1932), русинськый писатель, новинарь, етноґраф и културный дїятель